تفاوت مخاطرات ایمنی و بهداشتی 
تعداد بازدید : 6155
معمولاً مخاطرات ایمنی و بهداشتی در کنار هم مورد بحث و بررسی قرار می گیرند و از آنها به عنوان مخاطرات سلامتی یاد می شود. اگرچه هردو در سلامت انسان به خصوص شاغلین اهمیت بالایی دارند، با این حال با هم تفاوت هایی دارند و گاهی یکی از دیگری مهم تر می شود. در این مقاله سعی داریم با بررسی تفاوت های بین مخاطرات ایمنی و بهداشت به درک بالاتری از هر دو برسیم.
پیش از بحث در این باره، به تعریف اصطلاحات مورد بررسی یعنی مخاطره، ایمنی، بهداشت و سلامت می پردازیم تا بدین وسیله درک تفاوت این دو نوع مخاطره آسانتر شود.
تعریف مخاطره
مخاطره (Hazard) پتانسیل یا شرایط بالقوه ایجاد زیان یا اثرات نامطلوب جانی و مالی می باشد. مخاطره با خطر تا حدی تفاوت دارد چراکه خطر (Danger) در معرض قرارگیری با یک مخاطره است. یعنی در مخاطره ممکن است مواجهه وجود نداشته باشد ولی در خطر شرایط مواجهه وجود دارد. همچنین کلمه ریسک (Risk) نیز که گاه با این دو اشتباه می شود احتمال مواجه با مخاطره تعریف میشود.
باتوجه به تعاریف فوق که مخاطره را شرایط بالقوه ایجاد زیان می داند میتوانیم آنها را به صورتهای زیر دسته بندی کنیم:
1. مخاطرات فیزیکی (مثل صدا، نور، دما، رطوبت، پرتوها)
2. مخاطرات شیمیایی (انواع آلاینده های زیانبار شیمیایی)
3. مخاطره ارگونومیکی( اعمال نیروی بیش از حد، تکرار زیاد یک حرکت، قرار گیری نامناسب اندام ها، استراحت ناکافی)
4. مخاطرات بیولوژیکی (موجودات زنده به خصوص میکروبها)
5. مخاطرات روانی- اجتماعی (استرس، اعتیاد، دخانیات، کم تحرکی و غیره)
6. مخاطرات مکانیکی (آتش، اشیاء تیز، برخورد و غیره)
که در این بین 5 دسته اول باعث ایجاد مخاطرات بهداشتی و مورد آخر یعنی مخاطرات مکانیکی منجر به مخاطرات ایمنی می شوند که این اولین تفاوت بین آنها می باشد. بدین معنی که تعداد عوامل مخاطره آمیز بهداشتی به مراتب بیشتر است.
تعریف سلامت، ایمنی و بهداشت
• سازمان جهانی بهداشت سلامت را نوعی حالت رفاه جسمی، روانی و اجتماعی و نه تنها بیمار و معلول نبودن تعریف کرده است. یعنی وقتی مخاطرات زیانبار بهداشتی و ایمنی نتوانند فرد را تحت تاثیر قرار دهند سلامتی حفظ می شود. این امر توسط علوم و مهارت های بهداشتی و ایمنی به دست می آید.
• بهداشت را علم و هنر پیشگیری از بیماری تعریف می کنند. از آنجا که بیماری ها معمولاً در اثر گذشت زمان ایجاد می شوند و چند عاملی هستند در نتیجه در علوم بهداشت شناخت عامل آنها سخت تر است.
• ایمنی را علم و هنر پیشگیری از حوادث تعریف می کنند. این حوادث هستند که منجر به مصدومیت می شوند(نه بیماری) و در نتیجه عوامل ایجاد کننده مصدومیت ها، ناگهانی و معمولاً قابل رصد می باشد.
با این حال ایمنی را شرایط دوری از مخاطره و زیان ناشی از آن نیز تعریف کرده اند که این جدای از بحث علم و هنر بودن آن است. به عبارتی وقتی در معرض مخاطرات مکانیکی نباشیم و ریسک ایجاد آسیب و زیان ناشی از آنها وجود نداشته باشد ایمن هستیم. با این تعریف هیچ گاه ایمنی صد در صد وجود ندارد و نمی توان به طور کامل از مخاطرات دور بود. این امر در مورد سلامت نیز صادق است و سلامت کامل نیز نداریم و سلامت را نیز امری نسبی می دانند. به عبارتی می توان گفت ما در جهان مخاطرات زندگی می کنیم و در نتیجه بدن ما طور تکامل یافته است که سعی می کنیم از این مخاطرات در امان باشیم و این تلاش تا لحظه مرگ ادامه دارد.
خلاصه
پس به طور کلی مخاطرات ایمنی و بهداشتی در 4 رکن اساسی با هم تفاوت دارند:
1. مخاطرات ایمنی ناشی از مخاطرات مکانیکی است ولی مخاطرات بهداشتی ناشی از سایر مخاطرات سلامت (فیزیکی، شیمیایی، ارگونومیک، بیولوژیکی و غیره) می باشد.
2. مخاطرات ایمنی تاثیر ناگهانی دارند ولی مخاطرات بهداشتی معمولاً به صورت طولانی مدت و مزمن باعث زیان می شوند.
3. مخاطرات ایمنی باعث مصدومیت(جراحت، له شدگی، سوراخ شدگی، پارگی و غیره) می شوند ولی مخاطرات بهداشتی باعث بیماری می شوند.
4. مخاطرات ایمنی به طور روشن قابل رصد و اندازه گیری هستند و در نتیجه کنترل آنها آسانتر است ولی مخاطرات بهداشتی معمولاً چندعاملی و مبهم هستند و قابلیت رصد، اندازه گیری و کنترل کمتری دارند.
در پایان باید توجه داشت که کلمه ایمنی معادل کامل امنیت نیست که این امر به طور جداگانه در اینجا مورد بحث قرار گرفته است.
ارسالی از : مهندس مهدی علی گل
مرکز تخصصی طب کار آسا